بررسی رابطه بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران
چکیده: 1
مقدمه: 2
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 4
2-1 تاریخچه مطالعاتی. 5
3-1- بیان مسأله 12
4-1- چهارچوب نظری تحقیق. 12
5-1- فرضیه های تحقیق. 15
6-1- اهمیت و ضرورت تحقیق. 16
7-1- اهداف انجام تحقیق. 17
8-1 حدود مطالعاتی. 17
1-8- قلمرو مکانی تحقیق. 17
2-8- قلمرو زمانی تحقیق. 17
3-8- قلمرو موضوعی تحقیق. 17
9-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات.. 18
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق
1-2 مقدمه 21
2-2- بخش اول : نظریه های مربوط به سرمایه فکری. 23
1-2-2- تعاریف مختلف سرمایه فکری. 24
3-2- بخش دوم : مدل های طبقه بندی سرمایه فکری. 25
1-3-2- ادوینسون و مالونه (1997) 26
2-3-2- سویبی (1997) 26
3-3-2- طبقه بندی نورتون و کاپلان(1992) 28
4-2- بخش سوم : روش های اندازه گیری سرمایه فکری. 29
1-4-2- طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فکری. 29
2-4-2- ارزش افزوده اقتصادی. 29
3-4-2- کارت نمره متوازن. 30
4-4-2- ترازنامه نامرئی. 30
5-4-2- کنترل دارایی های ناملموس.. 30
6-4-2- روش جهت یابی تجاری اسکاندیا 31
7-4-2- شاخص سرمایه فکری. 31
8-4-2- نرخ بازده دارایی ها 31
9-4-2- روش تشکیل سرمایه بازار. 32
10-4-2- کارگزار تکنولوژی. 32
11-4-2- روش سرمایه فکری مستقیم 32
12-4-2- روش های مالی و مراحل اندازه گیری مالی سرمایه فکری. 33
13-4-2- مدل مدیریت سرمایه فکری. 33
14-4-2- کیوتوبین. 33
15-4-2- هوش سرمایه انسانی. 34
16-4-2- مدل کارگزار فناوری. 34
17-4-2- روش ارزشگذاری جامع. 34
5-2- ارزیابی تحلیلی - تطبیقی و مدل های سنجش سرمایه فکری. 35
6-2- طبقه بندی شیوه اندازه گیری سرمایه فکری از دید کلینت و دارن. 36
1-6-2- روش های محاسبه مستقیم سرمایه فکری. 36
2-6-2- روش های برآورد ارزش بازاری سرمایه 36
3-6-2- روش های برگشت دارایی ها 36
4-6-2- روش های کارت امتیاز. 37
7-2- نحوه محاسبه سرمایه فکری ( با استفاده از مدل پالیک ) شاخص های عملکرد مالی شرکت ها 37
1-7-2- محاسبه سرمایه فکری با استفاده از مدل پالیک... 37
8-2- انواع ریسک: 40
1-8-2- انواع ریسک : نگرش نظریه نوین پرتفوی(ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک ) 44
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
1-3 مقدمه 47
2-3- روش تحقیق. 47
3-3- روش گردآوری اطلاعات.. 48
4-3 روایی و پایایی تحقیق. 49
5-3- ابزارگردآوری اطلاعات.. 49
6-3- جامعه آماری تحقیق. 50
7-3 مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیرهای پژوهش.. 51
8-3- متغیرهای عملیاتی تحقیق. 57
9-3- روش تجزیه و تحلیل داده ها 57
1-9-3- تحلیل همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده خطی. 59
2-9-3- آزمون همبستگی. 59
3-9-3- رگرسیون چندگانه 60
4-9-3- آزمون نرمال بودن (کولموگروف- اسمیرنوف) 60
5-9-3- آزمون خودهمبستگی (دوربین – واتسن) 61
6-9-3- چندهم خطی. 61
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
1-4 مقدمه 64
2-4- شاخص های توصیفی متغیرها 64
3-4- روش آزمون فرضیه های تحقیق. 67
4-4- تجزیه و تحلیل فرضیه های تحقیق. 68
1-4-4- بررسی فرض نرمال بودن متغیرها : 68
2-4-4- خلاصه تجزیه وتحلیل ها به تفکیک هر فرضیه به شرح زیر بیان می شود 70
1-2-4-4- تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه اصلی اول. 70
2-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی اول: 70
3-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی دوم: 72
4-2-4-4- آزمون فرعی سوم: 73
5-2-4-4- آزمون فرضیه اصلی اول: 75
6-2-4-4- تجزیه وتحلیل آزمون فرضیه اصلی دوم : 76
7-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی چهارم : 77
8-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی پنجم : 78
9-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی ششم : 80
10-2-4-4- آزمون فرضیه اصلی دوم: 85
11-2-4-4- تجزیه وتحلیل آزمون فرضیه اصلی سوم 90
12-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی هشتم : 90
13-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی نهم : 92
.14-2-4-4- آزمون فرضیه فرعی دهم : 93
15-2-4-4- آزمون فرضیه اصلی سوم: 95
16-2-4-4- فرضیه اصلی چهارم: 96
17-2-4-4- فرضیه اصلی پنجم: 97
18-2-4-4- فرضیه اصلی ششم: 99
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
1-5 مقدمه 103
2-5- ارزیابی وتشریح نتایج آزمون فرضیه ها طبق شرایط متغیرها 104
1-2-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی اول : 104
2-2-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی دوم : 105
3-2-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی سوم : 107
4-2-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی چهارم : 109
5-2-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی پنجم : 110
6-2-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی ششم: 110
3-5- نتیجه گیری کلی تحقیق. 111
4-5- پیشنهادها 112
1-4-5- پیشنهاد مربوط به فرضیه اصلی اول : 112
2-4-5- پیشنهاد دوم مربوط به فرضیه اصلی دوم : 112
3-4-5- پیشنهاد سوم مربوط به فرضیه اصلی سوم : 112
4-4-5- پیشنهادهایی مبتنی بر یافته های تحقیق. 113
5-4-5- پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی. 113
5-5- محدودیت های تحقیق. 114
پیوست ها
پیوست یک : نمونه آماری تحقیق. 117
منابع و ماخذ
منابع فارسی: 119
منابع لاتین: 121
چکیده انگلیسی: 125
جدول 1-1: خلاصه ی نتایج تحقیقات انجام شده در ارتباط با سرمایه فکری. 14
جدول 1-2 : برخی طبقه بندی های ارائه شده سرمایه فکری. 25
جدول 2-2 : مقایسه ارزش گذاری سرمایه های فکری(رودو ولیرت) 35
جدول 1-4 : شاخص های توصیف کننده متغیرها تحت، شاخص های مرکزی، شاخص های پراکندگی و شاخص های شکل توزیع برای متغیر وابسته 65
جدول 2-4: شاخص های توصیف کننده متغیرها تحت، شاخص های مرکزی، شاخص های پراکندگی و شاخص های شکل توزیع برای متغیر مستقل. 66
جدول 3-4: آزمون کلموگروف اسمیرونوف- متغیر وابسته 69
جدول 4-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه فیزیکی و ریسک کل 70
جدول 5-4 : ضریب همبستگی،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فیزیکی و ریسک کل 71
جدول 6-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه ساختاری و ریسک کل 72
جدول 7-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه ساختاری و ریسک کل 73
جدول 8-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه انسانی و ریسک کل 74
جدول 9-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه انسانی و ریسک کل 74
جدول 10-4: ضریب همبستگی،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فکری و ریسک کل 75
جدول 11-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه فیزیکی و ریسک سیستماتیک 77
جدول 12-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فیزیکی و ریسک سیستماتیک 78
جدول 13-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه ساختاری و ریسک سیستماتیک... 79
جدول 14-4 : ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه ساختاری و ریسک سیستماتیک... 79
جدول 15-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک 80
جدول 16-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک... 81
جدول شماره 17-4: آنالیز واریانس رگرسیونبرای سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک ANOVA.. 81
جدول 18-4: ضرایب معادله رگرسیون برای سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک... 82
جدول 19-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک... 86
جدول 20-4: آنالیز واریانس رگرسیون برای متغیر سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک ANOVA.. 86
جدول 21-4 : ضرایب معادله رگرسیون برای متغیر سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک... 87
جدول 22-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه فیزیکی و ریسک غیرسیستماتیک... 90
جدول 23-4:ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فیزیکی و ریسک غیرسیستماتیک Model Summary. 91
جدول 24-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه ساختاری و ریسک غیرسیستماتیک... 92
جدول 25-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه ساختاری و ریسک غیرسیستماتیک... 93
جدول 26-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه انسانی و ریسک غیر سیستماتیک... 94
جدول 27-4:ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه انسانی و ریسک غیرسیستماتیک... 94
جدول 28-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فکری و ریسک غیرسیستماتیک... 95
جدول 29-4 : ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح
معنی داری بین سرمایه فکری و ریسک کل با تأثیر متغیرتعدیلی اندازه شرکت..
97
جدول 30-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح
معنی داری بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک با تأثیرگذاری متغیرتعدیلی
اندازه شرکت.. 98
جدول 31-4: ضریب همبستگی ،ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی
داری بین سرمایه فکری و ریسک غیر سیستماتیک با تأثیرگذاری متغیر تعدیلی
اندازه شرکت.. 99
جدول 32-4 : یافته های حاصل از بررسی فرضیه ها 101
نمودار 1-2 : طرح ارزش اسکاندیا 26
نمودار 2-2: طبقه بندی سویبی از طریق چهارچوب ناظر دارایی نامشهود 27
نمودار 3-2: چهارچوب کارت امتیازی متوازن. 28
نمودار 4-2 : انواع ریسک... 41
نمودار 5-2 طبقه بندی معیارهای کمی ریسک (رتبه بندی براساس پیچیدگی محاسبه) 44
نمودار 6-2 : ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک... 45
نمودار 1-3 تحلیلی تحقیق. 51
نمودار 1-4 : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون. 83
نمودار 2-4: خط و معادله رگرسیون. 84
نمودار 3-4: چگونگی رابطه بین پاسخ ها و باقی مانده ها 85
نمودار 4-4 : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون. 88
نمودار 5-4: خط و معادله رگرسیون. 89
نمودار 6-4: چگونگی رابطه بین پاسخ ها و باقی مانده ها 89
چکیده:
طبق دیدگاه مبتنی بر منابع شرکت، سرمایه فکری منابع مهمی هستند که شرکت
ها را قادر به ایجاد مزیت رقابتی و عملکرد مالی برتر می نمایند. از این رو
هدف اصلی در این پژوهش بررسی رابطه بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک و
غیرسیستماتیک طی سالهای 1383 تا 1387در بورس اوراق بهادار تهران بوده است.
در ابتدا متغیرهای پژوهش مورد شناسایی قرار گرفته که جهت سنجش متغیر مستقل
از مدل پالیک استفاده شده است و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از داده های
بدست آمده از نرم افزار ره آورد نوین ، برای محاسبه متغیرهای پژوهش، توسط
نرم افزار Excel استفاده شده است. این د اده ها جهت آزمون فرضیه ها توسط
نرم افزار Spss به کمک آماره های توصیفی و استنباطی نظیر تحلیل همبستگی ،
مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفتند. بنابراین 70 شرکت فعال بورسی به عنوان نمونه
انتخابی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش با استفاده
از روش رگرسیون چندگانه برای فرضیه های اصلی صورت گرفته است. فرضیه اصلی
اول که به بررسی رابطه بین سرمایه فکری و ریسک کل می پردازد نشان از عدم
وجود رابطه معناداری بین سرمایه فکری و ریسک کل در بورس اوراق بهادار تهران
دارد. فرضیه اصلی دوم که به بررسی رابطه بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک
در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های ذکر شده می پردازد از وجود رابطه
معنادار بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک در بورس خبر می دهد. فرضیه اصلی
سوم که به بررسی رابطه بین سرمایه فکری و ریسک غیرسیستماتیک در بورس اوراق
بهادار تهران می پردازد، خبر از عدم وجود رابطه معنادار بین سرمایه فکری و
ریسک غیرسیستماتیک می دهد. نتایج حاصل از این فرضیه ها صرفنظر از اندازه
شرکت است حال با درنظرگرفتن اندازه شرکت در هر یک از فرضیه های اصلی به این
نتیجه رسیدیم که بین سرمایه فکری و ریسک کل با تأثیر اندازه شرکت رابطه
معنادار وجود ندارد و همچنین بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک و غیر
سیستماتیک با تأثیراندازه شرکت رابطه معنادار وجود ندارد
مقدمه:
یکی از مهمترین مشکلات سیستم های حسابداری سنتی ، ناتوانی آنها در سنجش و
اندازه گیری و در نظر گرفتن شفاف سرمایه فکری شرکت ها به شمار می آید .
اغلب این سیستم ها از نقش و اهمیت فزاینده حق مالکیت معنوی و دانش در
سازمان های عصر نوین غافل بوده و از توان سنجش ارزش واقعی دارایی های نا
مشهود در محاسباتشان قاصرند. به همین دلیل تمایل به سنجش و لحاظ کردن ارزش
واقعی دارایی های نا مشهود و دانش در صورتهای مالی شرکت ها بیش از پیش
افزایش یافته است . در جوامع دانش محور کنونی ،بازده سرمایه فکری به کار
گرفته شده اهمیت یافته است . این به آن معنی است که در مقایسه با سرمایه
های فکری ، نقش و اهمیت سرمایه های مالی در تعیین قابلیت سود آوری پایدار
کاهش چشم گیری یافته است .به عبارتی دیگر می توان چنین متصور شد که میان
میزان برخورداری شرکت ها از دارایی های نا مشهود و دانش از یک طرف و ارزش
واقعی سرمایه فکریشان (و در نهایت ارزش بازاری سهام شرکت ها ) رابطه ی
مستقیمی وجود دارد . به دلیل افزایش اهمیت نسبی سرمایه های فکری (به عنوان
مهم ترین بخش از سرمایه های کل شرکت ) در سود آوری پایدار و مستمر و بلند
مدت ، اکثر شرکت ها در پی یافتن جواب هایی مناسب برای سؤالات اساسی زیر
هستند .
روش های سنجش سرمایه های فکری شرکت ها کدامند ؟
از لحاظ آماری آیا رابطه ی معنی داری میان میزان سرمایه های فکری و ریسک
شرکت ها و صنایع مختلف فعال در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد ؟
در این تحقیق برای سنجش سرمایه فکری شرکت ها از مدل پالیک استفاده شده و
بر اساس دادههای 5 ساله شرکت های فعال در بورس اوراق بهادار تهران بین
سالهای 1383 تا 1387 ،سرمایه فکری شرکت ها محاسبه شد همچنین برای پاسخ گویی
به سؤال دوم ، فرضیه های اصلی تحقیق مدعی آن است که بین سرمایه فکری با
ریسک سیستماتیک در سالهای ذکر شده رابطه ی معنی داری وجود دارد و با ریسک
کل و غیر سیستماتیک رابطه ی معنا داری را برقرار نکرده است .
